Le créole pour francophones et créolophones: Apprendre à lire le créole facilement


les voyelles haïtiennes sont: a,  an,  e, en,  è,  i, o,  ou, on ,  ò, y, w.

les consonnes haïtiennes sont: b, k, d, f, g, ch, j, l, m, n, p, r, s, t, v, w, y, z

les conswayelles sont: y, w.

lisez a dans les mots suivants:

anana =  a na na,   kakawo = ka ka wo,  karako = ka ra ko, pale = pa le,

gade = ga de,  palè = pa lè,  valè = va lè,  kale = ka le,  dyak  = d ya k,

dra = d ra, mari = ma ri,  papa = pa pa,  sakrifis = sa kri fis,  majè = ma jè;

 majiskil = ma jis kil,  kalkil = kal kil, kay = ka y, bay =  ba y , fritay = fri ta y

lisez an dans les mots suivants:

bannann = ban nan n; mango = man go; manje  = man je; pantan = pan tan

manman = man man, grangou = gran gou; grandou = gran dou; lang = lan g;

banbou = ban bou; tankou = tan kou; souflanntyou = sou flan n tyou

manm man m;  fanm = fan m chanpwèl = chan pwèl; filalang = fi la lan g

anndan = an n dan; machann = ma chan n; vann = van n; fann = fan n

Lisez e dans les mots suivants:

begeye = be ge ye; eple = e ple; peye = pe ye; gede = ge de; reve = re ve;

krebete = kre be te; sere = se re; tyeke = tye ke; vide = vi de; manje = man je

sote = so te; mande = man de; devine = de vi ne; grenadye = gre na dye

trese = tre se; verifye = ve ri fye; rapyese =  ra pye se; grese = gre se;

Lisez en dans les mots suivants:

grennen = gren nen;  degrennen = de gren nen; mennen = men nen;

pwomennen = pwo men nen; tounen = tou nen; kalonnen = la lon nen;

trennen = tren nen; degouden = de gou den; bougonnen = bou gon nen;

poulen = pou len; marinen = ma ri nen; sendenden = sen den den;

retounen = re tou nen; boulonnen = bou lon nen; renmen = ren men

Lisez è dans les mots suivants:

sèk = sèk; sekrè = se krè, sèkèy = sè kèy; koulè = kou lè;

palè = pa lè; valè = va lè; vèvè = vè vè; mizè = mi zè; betizè = be ti zè;

baryè = ba ryè; restavèk = re ta vèk;  ravèt = ra vèt; dòktè = dòk tè;

machwè = ma chwè; chanpwèl = chan pwèl; malfèktè = mal fèk tè;

volontè = vo lon tè; jenès = je nès;  revòlvè = re vòl vè; vetivè = ve ti vè;

pwopyetè = pwo pye tè. chimè = chi mè; pastè = pas tè; kòlè = kò lè;

Lisez i dans les mots suivants:

diri = di ri; majigridi = ma ji gri di; pitimi = pi ti mi; grigri = gri gri;

potovi = po to vi; simagri = si ma gri; gidon = gi don; plezi = ple zi;

reyisi = re yi si; sakrifis = sa kri fis; majiskil = ma jis kil; kalkil = kal kil;

mizè = mi zè; betizè = be ti zè; file = fi le; filalang = fi la lang; sikre = si kre

tribilasyon = tri bi la syon;  mari = ma ri; kayimit = ka yi mit; piki = pi ki

 mamit = ma mit; kalamite = ka la mi te; verifye = ve ri fye; malfini = mal fi ni;

Lisez O dans les mots suivants:

Dodo = do do; toto = to to; kote = ko te; kopye = ko pye; bloke =blo ke;

koze = ko ze; volovolo = vo lo vo lo; popilè po pi lè; oblije = o bli je;

gode = go de; chodyè = cho dyè; blofe = blo fe; blofè = blo fè; konplo = kon plo

dlololo = dlo lo lo; poste = pos te;  podyab = po d ya b; kwoke = kwo ke.

Lisez on dans les mots suivants:

boulon = bou lon; bouton = bou ton; bonbon = bon bon; gidon = gi don;

bonm = bon m; koton = ko ton; zonbi = zon bi; koton = ko ton; tonbe = ton be;

bouyon = bou yon; kalonnen = ka lon nen; provokasyon  = pwo vo ka syon;

vakabon = va ka bon; konplotay = kon plo tay; volontè = vo lon tè;

bonte = bon te; pongongon = pon gon gon; konnen = kon nen; konn = kon n

gwonde = gwon de; konsonmen = kon son men; konnen = kon nen;

 

Lisez ou dans les mots suivants:

Ouvè = ou vè; louvri = lou vri; kouvè = kou vè; boulon = bou lon;

bouton = bou ton; doudou = dou dou; joumou = jou mou;

koukou = kou kou; dakoun = da kou n; choukoun = chou kou n; 

timoun = ti mou n; boum = bou m; voum = vou m;

lavoum = la vou m; fou = fou; dou =dou;   kajou = ka jou;

 

lisez ò dans les mots suivants:

lòlòy = lò lòy; kòbòy = kò bòy; lòbèy = lò bèy; kòbèy = kò bèy; bòchòt = bò chòt

zòtèy = zò tèy; bòlèt = bò lèt; bòbèch = bò bèch; bòkò = bò kò; bòkyè = bò kyè;

dyòl = d yò l; dyòk = d yò k; jòf  = jò f; pòv = pò v; chòv = chò v; blòf = blò f;

kòf = kò f; kòlè = kò lè; revòlvè = re vòl vè; kwatyòkò = kwa tyò kò; kò = k ò;

 

Lisez y dans les mots suivants:

yonyon = yon yon; bouyon = bou yon; konplotay = kon plo tay; fritay = fri tay;

ywit = y wi t; panyen = pan yen; way = wa y; yaw = ya w; genyen = gen yen

sitwayen = si twa yen; ywityèm = ywi tyè m; reyisi = re yi si; beny = ben y;

lèzany = lè zan y; jany = jan y; boyo = bo yo; zòtèy = zò tè y; griyen = gri yen.

zagribay =za gri bay; deblozay =de blo zay; piyay =pi ya y;rapyesay = ra pye say

 

Lisez w dans les mots suivants:

tyaw = t ya w; wou = w ou; wanga = wan ga; wondèl = won dèl; bow = bo w;

gwonde = gwon de; woulibè = wou li bè; wete = we te; wilyam = wi lyam;

wozèt = wo zèt; tiwal = ti wal; twaze = twa ze; biskywit = bis kywit;

tywipe = tywi pe; kywit = k ywit; souflantywou = sou flan tywou; sywit = s ywit;

piwouli = pi wou li; siwèl = si wèl; kazwèl = ka zwèl; chwal = ch wal;

à suivre …

Hermann Cebert